Günümüzde artık çok iyi biliyoruz ki birçok kanser önlenebilir. Kanser insidansını azaltma stratejileri hem taramayı hem de önlemeyi içermelidir. 2019'da yapılan kanserle ilgili bir çalışmada, dünya çapında erkeklerde kanser ölümlerinin yüzde 51'i ve kadınlarda yüzde 36'sının davranışsal, çevresel, mesleki veya metabolik risk faktörlerine bağlı olduğu ve bunların çoğunun önlenebileceği ortaya konuldu.
Sigara içmek tüm yetişkinler için önde gelen en önemli kanser nedeniyken, diğer önemli faktörler arasında alkol kullanımı, yüksek vücut kitle indeksi ve güvenli olmayan cinsel ilişkiler yer alıyor. Bu değiştirilebilir risk faktörlerini azaltmaya yönelik girişimler ve diğer stratejiler, koruyucu sağlık hizmetinin en önemli parçasıdır.
Temel yaşam tarzı değişikliklerinin kanser oranları üzerinde muazzam bir etkisi olduğu biliniyor. Genel yaşam tarzı önerileri arasında tütünden kaçınmak, fiziksel olarak aktif olmak, sağlıklı kiloyu korumak, sağlıklı beslenmek, alkolü sınırlamak veya ortadan kaldırmak, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı korunmak, güneşe maruz kalmaktan kaçınmak ve uygun kanser taraması yaptırmak yer alır.
Tütün kullanımının en önemli önlenebilir kanser nedeni olduğunu söylemiştik. Uzun süredir tütün kullananlar için bile önemli sağlık yararları sigarayı bırakmayla elde edilebilir. Yani sigarayı bırakmak için hiçbir zaman geç değildir. Sigarayı bırakmanın sağlığımız üzerindeki yararları her yaşta görülebilir ve bu durum sigarayı bıraktıktan hemen sonra bile ölçülebilir.
Yapılan bilimsel çalışmalara göre azalan fiziksel aktivite, kanser riskini artırıyor gibi görünmektedir. Fiziksel aktivite, birçok farklı kanser türü için azalan risk ile ilişkilidir, ancak en ilgi çekici veriler, kolon ve meme kanseri riskindeki azalmadır.
Obezitenin birçok kanser türünün riskini artırdığı ve kilo kaybının riski azalttığı bulunmuştur.
Hafif ve orta miktarlarda bile alkol alımı kolon, meme, özofagus ve orofaringeal kanser riskini artırır. Alkolün bırakılmasının bu kanserlerin ortaya çıkmasını azaltabileceği bilinmektedir.
Kanser insidansına potansiyel olarak değiştirilebilir veya kaçınılabilir çevresel katkılar arasında aşırı güneş radyasyonu veya yapay ultraviyole radyasyona maruz kalma, hava kirliliği, kapalı ortamlarda radon gazı ve içme suyunda arsenik yer alır.
Cilt kanseri, doğrudan doğal ve yapay ultraviyole ışınlarına maruz kalma ile ilgilidir. Özellikle gençlerde ve genç erişkinlerde şiddetli güneş yanıkları ve kapalı alanda bronzlaşma öyküsü, melanom için özellikle risk taşır; kümülatif güneşe maruz kalmanın melanom dışı kanserler üzerinde daha fazla etkisi vardır.
Diyet yağı, meyve ve sebzelerin kanser riski ile ilişkisi büyük ölçüde doğrulanmıştır. Kırmızı et ve işlenmiş et tüketimi kolorektal kanseri tetikleyebilir ve yüksek miktarda domates alımı muhtemelen prostat kanseri riskini azaltır.
Yüksek kalsiyum alımı (>2000 mg/gün) prostat kanseri riskini artırır, ancak kolorektal kanser riskinde azalma ile ilişkilidir. Diyetteki folat, özellikle alkol kullanan kadınlarda kolon kanseri riskinin azalmasıyla ilişkilendirilmiştir; fakat folik asit veya multivitamin takviyesi ile ilgili veriler tutarsızdır.
Kemoprevensiyon yüksek riskli hastalarda çeşitli kanserleri önlemede yardımcı olabilir, ancak riskler ve faydalar dikkatlice tartılmalıdır. Aspirin ve nonsteroidal antiinflamatuar ilaçlar (NSAID'ler), adenomatöz poliplere ve kolorektal kansere karşı koruma sağlar ve düşük dozlarda uzun süreli kullanım, diğer solid tümörlerden kaynaklanan kansere bağlı ölüm riskini büyük olasılıkla azaltır.
İnsan papilloma virüsü (HPV), hepatit C virüsü (HCV), insan T-lenfotropik virüs tip 1 (HTLV-1), HIV, hepatit B virüsü (HBV), Epstein-Barr virüsü (EBV) ve Helicobacter pylori insanlarda görülen çok çeşitli kanserlerle ilişkilendirilmiştir. Maruz kalmanın önlenmesi, temas öncesi profilaksi, tarama, aşılama ve erken tedavi, enfeksiyonla ilişkili kanserlerin önlenmesine yardımcı olabilir.
KAYNAKLAR: